پایان عصر تک‌شاخ‌ها

برای غول‌های تکنولوژی آمریکا هرگز وضعیت کسب‌وکار بهتر از حالا نبوده است. بعد از رکود سال ۲۰۲۲، مجموع ارزش بازار شرکت‌های آلفابت، آمازون، اپل، متا و مایکروسافت از زمان آغاز سال ۲۰۲۳ و اوج پیشتازی هوش مصنوعی، با رشدی تا ۷۰درصد به بیش از ۱۰ تریلیون دلار رسیده است. این تکنولوژی همچنین شرکت‌های دیگر را هم به سطوح بالاتری در این صنعت سوق داده است. در بیست‌ویکم فوریه شرکت انویدیا که حالا قهرمان تراشه‌های هوش مصنوعی جهان است، از رشد ۲۶۵ درصدی سالانه فروش خود در فصل منتهی به ژانویه خبر داد. ارزش بازار این شرکت هم از حدود ۵۰۰ میلیارد دلار در سال میلادی گذشته به ۱.۷ تریلیون دلار رسید و انویدیا را به جمع پنج شرکت ارزشمند آمریکا رساند. اوپن ای‌آی (سازنده چت جی‌پی‌تی) و دیگر بازیگران بزرگ حوزه هوش مصنوعی از جمله آنتروپیک (Anthropic) هم در این دوره به شهرت رسیده‌اند و میلیاردها دلار سرمایه جذب کرده‌اند.
هزاران شرکت هوش مصنوعی کوچک‌تر هم رشد نسبی را تجربه کرده‌اند. این روند آن‌قدر جالب بوده است که بر اساس گزارش مجله آنلاین Rest of World، حتی جزیره کوچک آنگویلا (Anguilla) در دریای کارائیب که پسوند نام‌دامنه اینترنتی آن .ai است، حالا حدود یک‌سوم از بودجه دولتش را از طریق صدور مجوز بهره‌برداری از این نام‌دامنه تامین می‌کند. در آخرین پرده از هیجان هوش مصنوعی که در سیلیکون‌ولی جریان دارد، آدام نیومن، بنیان‌گذار برکنار شده استارت‌آپ ارائه فضای کار اشتراکی WeWork که بعد از سال‌ها ضرر در ماه نوامبر گذشته اعلام ورشکستگی کرد، در اوایل ماه فوریه پیشنهاد داد که دوباره کنترل این شرکت را به دست بگیرد.
با این همه اما اشتباه است که فکر کنیم عرصه استارت‌آپی آمریکا دوباره به شور و نشاط قبلی خودش بازمی‌گردد. شاید یک دلیل آن استقبال نه چندان جدی تیم مدیریت WeWork و طلبکاران آدام نیومن باشد. آمارهای منتشر شده از سوی شرکت تحقیقاتی PitchBook نشان می‌دهد که در سال میلادی گذشته شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر تنها ۱۷۰ میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند که این میزان نسبت به سال ۲۰۲۱ تا نصف کاهش داشته است. به جز چند استثنای برجسته و مهم از قبیل اوپن ای‌آی، سرمایه‌گذاران برای کشیدن چک‌هایی با مبالغ هنگفت بسیار محتاط هستند. در طول دهه ۲۰۱۰ تعداد تک‌شاخ‌ها - استارت‌آپ‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار- در آمریکا افزایش چشمگیری پیدا کرد. ۳۴۴ شرکت از این تک‌شاخ‌ها در سال ۲۰۲۱ به شرایط روز اول خود بازگشته‌اند. تعداد تک‌شاخ‌های آمریکا در سال میلادی گذشته به ۴۵ رسید.
مقصر این جریان تا حد زیادی به پایان رسیدن عصر پول ارزان است. در سال‌های گذشته، در حالی که سرمایه‌گذاران با هم برای به دست آوردن سهمی از استارت‌آپ‌های جنجالی و پرطرفدار رقابت داشتند، شرکت‌های تکنولوژی برای کسب سرمایه نیاز بسیار کمی به ورود به بازارهای عمومی داشتند. در آن زمان سرمایه‌گذاران رهگذر مانند Tiger Global و Coatue که هر دو در بازارهای عمومی و خصوصی فعال هستند، به سیلیکون‌ولی سرازیر شدند. «دارمش تاکر» از شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر Battery Ventures به خاطر می‌آورد که زمانی بنیان‌گذاران می‌توانستند با یک تماس تصویری در پلتفرم زوم، سرمایه جذب کنند. در سال ۲۰۲۱ سرمایه‌گذاران رهگذر بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری‌ها در استارت‌آپ‌ها را انجام می‌دادند. سپس آنها عقب‌نشینی کردند و مشارکت آنها در اکوسیستم استارت‌آپی آمریکا در سال گذشته میلادی به کمتر از یک‌سوم کاهش پیدا کرد.
حالا سرمایه‌گذاران در حال سبک و سنگین کردن شرایط هستند تا ببینند چطور سهام خود‌ در تک‌شاخ‌های سابق را بفروشند. اغلب صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر عملکرد خود را روی مدت 10 ساله تنظیم کرده‌اند؛ به این ترتیب در پنج سال اول شروع فعالیت استارت‌آپ‌ها از آنها حمایت می‌کنند و در پنج سال دوم سرمایه‌شان را نقد می‌کنند. اکوسیستم استارت‌آپی سیلیکون‌ولی با بیش از 700 تک‌شاخ و مجموع ارزش 2.4 تریلیون دلار، یک سرمایه بزرگ در خطر است.
نخستین راه برای خروج سرمایه‌گذاران از عرضه اولیه سهام می‌گذرد. با این وجود بازار عرضه اولیه با 83 شرکت تازه‌وارد به بورس در سال 2023 که تعدادشان در سال 2021 برابر 309 شرکت بوده، همچنان در رکود است. بسیاری از شرکت‌هایی که در سال گذشته میلادی وارد بورس شدند، از جمله استارت‌آپ تحویل خواربار Instacart و شرکت نرم‌افزاری Klaviyo، سهام خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت اولیه معامله می‌کنند. شرکت بزرگ طراح تراشه Arm که قیمت سهامش از زمان عرضه اولیه در ماه سپتامبر به دو برابر رسیده، یک استثنای خاص و نادر است. شرکت‌هایی که در حال برنامه‌ریزی برای عرضه اولیه سهام خود در سال جاری میلادی هستند، اغلب همین روند را با کاهش ارزش بازار خود تجربه می‌کنند. وب‌سایت اشتراک میم یا الگوهای رفتاری Reddit هم قرار است با ارزش 5 میلیارد دلاری امسال وارد بازار سهام شود، در حالی که ارزش خصوصی آن در سال 2021 برابر 10 میلیارد دلار بود.
دومین راه برای خروج سرمایه‌گذاران، یعنی فروش سهام به یک خریدار شرکتی هم تا حدودی بسته است. بر اساس آمار PitchBook، در سال گذشته میلادی تنها 698 شرکت با پشتوانه سرمایه خطرپذیر، توسط شرکت‌های دیگر خریداری شده‌اند که این رقم در سال 2021 برابر هزار و 311 شرکت بوده است. مخالفان انحصارطلبی، شرکت‌های بزرگ‌ تکنولوژی را - که زمانی خریداران سریالی استارت‌آپ‌های کوچک بودند- در حاشیه نگه داشته‌اند. در ماه گذشته شرکت آمازون به دنبال بازرسی رگولاتورهای اروپایی، پیشنهادش برای خرید شرکت سازنده جاروبرقی‌های روباتیک iRobot را پس گرفت.
فروش سهام به یک سرمایه‌گذار خصوصی به عنوان سومین راه هم چندان جذاب نیست. بررسی‌های شرکت داده‌پردازی Caplight نشان می‌دهد که ارزش‌گذاری‌های خصوصی که بازار ثانویه خوانده می‌شوند، نسبت به آخرین دور جمع‌آوری سرمایه بیش از چهار‌پنجم استارت‌آپ‌ها، کمتر هستند. شرکت ارائه‌دهنده سرویس گفت‌وگوی آنلاین برای گیمرها Discord اخیرا در بازار ثانویه ارزشی برابر 6 میلیارد دلار داشت، در حالی که این رقم در سال 2021 برابر 15 میلیارد دلار بود.
در این شرایط بعضی از تک‌شاخ‌ها به راحتی از بین می‌روند. استارت‌آپ لجستیکی Convoy که در سال 2022 با ارزش حدود 4 میلیارد دلار جذب سرمایه کرده بود، در ماه اکتبر گذشته متوقف شد. تک‌شاخ Veev که قرار بود خانه‌سازی را متحول کند، در ماه نوامبر درهایش را بست. سمیر کاجی از شتاب‌دهنده Allocate معتقد است که به احتمال زیاد این اتفاق برای بسیاری از تک‌شاخ‌ها رخ خواهد داد.